Νεοκαπιταλισμός και επαναστατικό κίνημα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΙΙ
Ρανιέρο Παντσιέρι
ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ 29
Ι. Ανταγωνισμός και ολιγοπώλιο 31
2. Κριτική του νεοκαπιταλισμού 38
3. Ορθολογικοποίηση και οικονομικός υπολογισμός . 46
4. Ορθολογισμός στο εργοστάσιο 49
5. Κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο 59
6. Τεχνολογία και αγορά 62
7. Ολιγοπώλιο, τεχνική, κράτος 67
8. Παραγωγή και κατανάλωση 72
9. Μερικές διαπιστώσεις 79
10. Πολιτική κατάσταση του προλεταριάτου 81
Αντώνιο Νεκρή
Ο ΚΕΥΝΣ ΚΑΙ Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 93
1. 1929 και σύγχρονο κράτος 95
2. Η επίδραση του 1917 στη δομή του κεφαλαίου 103
3. 1929, η εργατική τάξη μέσα στο κεφάλαιο 116
4. Το κοινωνικό κράτος στην καπιταλιστική αναδόμηση 127
Μάριο Τρόντι
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Την εποχή που ο νεοκαπιταλισμός» κάνει την είσοδό τον έστω και καθυστερημένα στην Ελλάδα, την εποχή που το ακεύνσιανο» Κράτος, το Κράτος - πρόνοια, εμφανίζεται με την «αντιδικτατορική» και σήμερα «σοσιαλιστική» του μορφή, τη στιγμή που για πρώτη φορά, από τη μεταπολίτευση και μετά, αναγνωρίζεται το γεγονός πως η άνοδο ς του βιοτικού επίπεδου της εργατικής τάξης αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της τόνωσης της ζήτησης και άρα της οικονομικής ισορροπίας, την ίδια στιγμή που ο νεοκαπιταλισμός, φορώντας το μανδύα του σοσιαλισμού)), μπαίνει καθυστερημένα και μπάσταρδα, με τη μορφή του κοινωνικού Κράτους σε κάθε... σπίτι μέσα από την... τηλεόραση, ε, λοιπόν την ίδια στιγμή η συζήτηση για το «νεοκαπιταλισμό» μοιάζει να έρχεται από τα βάθη του χρόνου)). Πράγματι ακόμα και ο ίδιος ο όρος φαίνεται ξεχασμένος μέσα στη γενική αδιαφορία της εποχής όπου ακριβώς η ίδια η κρίση του νεοκαπιταλισμού», που σήμερα ζούμε, μοιάζει να είναι ταυτόχρονα και κρίση του λόγου, κρίση της σκάφης, ακόμα και των αντιπάλων του συστήματος.
Και κατ’ αρχή για το ιστορικό τον όρου: οι ίδιοι οι αστοί θεωρητικοί, θαμπωμένοι από τις επιτυχίες αυτού του νέου» καπιταλισμού, του λεγόμενου καταναλωτικού» καπιταλισμού, μπρος στην «εξάλειψη» των κρίσεων, τη νέα παρέμβαση του κράτους, δημιούργησαν αυτό τον Καινούργιο όρο ήδη στη δεκαετία του ‘50.
Ποια ήταν αυτά τα στοιχεία που θεμελίωναν τούτο το νεολογισμό; Ποια ήταν αυτή η νέα φάση του κεφαλαίου;
Α. Μια νέα αποτελεσματική» οργάνωση της παραγωγής στο επίπεδο της εργασιακής διαδικασίας, με ανάπτυξη της κσάτμησης των εργασιών, την αποειδίκευση της εργασίας, την είσοδο του ((αυτόματου)) στην παραγωγή με την μορφή της γραμμής ή αλυσίδας» συναρμολόγησης. Αυτή η νέα μορφή παραγωγής σήμαινε μια μεγάλη ανάπτυξη της παραγωγικότητας και ταυτόχρονα προϋπόθετε μια χωρίς προηγούμενο συγκεντροποίηση της παραγωγικής διαδικασίας.
Β. Η μονοπωλοποίηση της αγοράς, η εξαφάνιση της πτώσης των τιμών, η γέννηση του πολυεθνικού μονοπωλίου και ολιγοπωλίου.
Γ. Αυτή η καταπληκτική άνοδος της παραγωγής συνοδεύτηκε από μια όμοια καταπληκτική ανάπτυξη της κατανάλωσης των εμπορευμάτων που παράγονται. Ο καπιταλισμός εμφανίζεται λοιπόν σαν «καταναλωτικός καπιταλισμός». Αυτή η άνοδος της κατανάλωσης εμπορευμάτων συμπεριλαμβάνει πια και την ίδια την εργατική τάξη.
Δ. Πράγματι, στο επίπεδο του εργατικού μισθού, η παρέμβαση των συνδικάτων, και οι ανάγκες για την τόνωση της ζήτησης σήμαιναν μια λίγο πολύ σταθερή άνοδο του μισθού των εργατών και ένταξή του σαν αποφασιστικού στοιχείου στην ισορροπία.
Ε. Αυτή η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της παραγωγής, η καταπληκτική αύξηση της παραγωγικότητας συνοδεύτηκαν από μια γενική εξάπλωση των καπιταλιστικών και εμπορευματικών σχέσεων, από μια διεύρυνση του τομέα της κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και των κεφαλαίων, της πραγματοποίηση ς της αξίας, δηλαδή Του εμπορικού, χρηματοδοτικού, διαφημιστικού τομέα, όπως και των τομέων της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης,
—εκπαίδευση, υγειονομικός μηχανισμός— τέλος των γενικών υπηρεσιών ελέγχου και ρύθμισης, δηλαδή των κρατικών υπηρεσιών, κ.λπ, κ.λπ., πράγμα που σήμαινε την τεράστια ανάπτυξη των μισθωτών υπηρεσιών έξω από την εργατική τάξη.
ΣΤ. Το κράτος κατορθώνει, παρεμβαίνοντας τόσο στο επίπεδο της συνολικής ρύθμισης της οικονομίας, μέσω του προϋπολογισμού, όσο και στο επίπεδο του ελέγχου του εργατικού δυναμικού, Και τελικά του οικονομικού κύκλου, να χαλιναγωγεί σε Κάποιο βαθμό τις κυκλικές κρίσεις με την αντίστοιχη ρύθμιση της οικονομικής δραστηριότητας, πράγμα που εμφανίστηκε σαν η σχεδιοποιητικη» ικανότητα του κράτους, ενώ παράλληλα διεισδύει σε όλους τους τομείς της δραστηριότητας, της ζώνης, της πάλης των τάξεων και μεταβάλλεται σε «κοινωνικό κράτος».
Ζ. Αυτή η καταπληκτική εξάπλωση της εμπορευματοποίησης σήμανε την κρίση των παραδοσιακών άξιων της αστικής οικονομίας, των αξιών της αποταμίευσης και συσσώρευσης, των αξιών της βεμπεριανης εγκράτειας, Και την εξάπλωση του φετιχισμού του εμπορεύματος, του καταναλωτισμού, της «σπατάλης». Τελικά ένας
νέος όρος εμφανίζεται στη «φιλολογία», ο όρος «αλλοτρίωση». Αλλοτρίωση από την κυριαρχία του εμπορεύματος στην κοινωνική ζωή.
Η. Τέλος, αλλά όχι ελάχιστο, ο νεοκαπιταλισμός» συνοδεύεται από την αλλαγή της παγκόσμιας οικονομικής οργάνωσης, την επιστροφή στην ((ελευθερία του εμπορίου», την καταστροφή των Παλιών αποικιακών αυτοκρατοριών και το πέρασμα στην εποχή της νεοαποικιοκρατίας.
Θα μπορούσαμε ίσως να απαριθμήσουμε κι άλλα χαρακτηριστικά αυτής της εισόδου του «νέου καπιταλισμού» στο προσκήνιο της ευρωπαέ3ιης ζώνης, στα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του ‘50, που προκάλεσαν τόσο την υμνολογία των θεωρητικών του «νέου, χωρίς κρίσεις» καπιταλισμού, όσο και την εμφάνιση των κινηματογραφικών έργων του Αντονιόνι και του Γκονταρ, ή από μια άλλη σκοπιά του «Σάββατο Βράδυ, Κυριακή πρωί», στην Αγγλία.
Φυσικά αυτός ο νέος καπιταλισμός, που έμοιαζε να θριαμβεύει στις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60 σε όλη τη Δύση. δεν ήταν τόσο καινούργιος όσο φαινόταν. Η γέννησή του αρχίζει ήδη από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στην Αμερική, στο επίπεδο της παραγωγής, με την εμφάνιση του φωτισμού που εφαρμόζει, μεταμορφώνοντας τον, τον ταιηλορισμο στην πράξη. Ο μηχανικός Ταίηλορ, που έζησε στα τέλη του περασμένου αιώνα, προσπάθησε να επιτύχει τη μάξιμουμ αποσύνθεση των εργασιακών διαδικασιών —κομμάτια ζώντας δηλαδή την εργασία στο έπακρο— για να απαντήσει έτσι στα εμπόδια που έθετε η εργατική τάξη, που εξακολουθούσε να ελέγχει ακόμα σε μεγάλο βαθμό τη γνώση και τις τεχνικές της παραγωγής, στην επέκταση της καπιταλιστικής παραγωγής. Η «ανακάλυψη» του Ταίηλορ, η «επιστημονική διεύθυνση της εργασίας» έφτανε όμως στο απροχώρητο αναζητώντας τον «γορίλλα που παράγει» και έτσι κατέληξε μέσα από την υπερβολική κατά- τμ ίση να γίνεται αντιπαραγωγική. Ήρθε λοιπόν, που επέβαλε όχι τη μάξιμουμ αλλά την «όπτιμουμ» αποειδίκευση της εργασίας, να μεταφέρει τον ταιηλορισμο στην πράξη και να τον ξαπλώσει μέσα σε 50 χρόνια μέχρι τις όχθες του Βόλγα —στις πελώριες αλυσίδες συναρμολόγησης της ρωσικής αυτοκινητοβιομηχανίας— και την Κορέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου